Мұқан Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсындағы Біржан бейнесінің музыкалық-драматургиялық дамуы
DOI:
https://doi.org/10.47940/cajas.v9i4.909Аннотация
Кіріспе. Зерттеудің өзектілігі Мұқан Төлебаевтың «Біржан-Сара» операсының Қазақстанның мәдени мұрасындағы маңыздылығымен анықталады. Зерттеудің мақсаты – Мұқан Төлебаевтың композициялық принциптері, интонацияға бай техникалары мен драмалық стратегиясының мазмұндық мәнерлілігі арқылы ашылатын Біржан бейнесінің музыкалық-драмалық дамуын талдау. Зерттеудің міндеттері Біржан бейнесінің музыкалық-драмалық құрамдас бөлігін қарастыру және М. Төлебаев Операсының бас кейіпкерінің вокалдық партияларының ұлттық мелосында және ерекше эмоционалды күшінде түйісетін батыс еуропалық классикалық музыкалық дәстүріне тән музыкалық-драмалық элементтерді талдау болып табылады. Әдістері. Зерттеу тарихи және музыкалық-теориялық тәсілдердерді біріктіретін операның музыкалық-драмалық элементтерін талдаудың кешенді әдісіне негізделген. Ариялар мен речитативтерді зерттеуде музыкалық талдау, партияларды орындау ерекшеліктерін анықтауда вокалдық шеберлік пен орындаушылық техникасын талдау әдістері, сондай-ақ қарастырылып отырған феноменнің драмалық компонентін зерттеу үшін құрылымдық талдау әдісі қолданылды. Сонымен қатар, операның жасалу контекстіне тарихи-мәдени талдау жүргізіледі. Зерттеу барысында басты кейіпкер бейнесін ашуда үлкен рөл атқаратын Біржанның төрт ариясы ретімен талданды. Нәтижелер. Зерттеу барысында Біржанның ариялары оның эмоциональды тереңдігі мен ішкі толғанысын көрсететін лирикалық сұлулығымен және мәнерлі қарқындылығымен сипатталатындығы анықталды. Біржан мінезінің түрлі қырларын бейнелейтін басты музыкалық тақырыптары айқындалды, ал олардың тоналды қарама-қайшылықтары кейіпкердің тұлғалық және эмоционалды өзгерістерін сипаттайды. Сонымен бірге Батыс Еуропа операларымен де салыстыру жүргізілді. «Біржан-Сара» операсының қазақ үшін ғана емес, әлемдік опера дәстүрі үшін де маңызы зор деген тұжырымдар жасалды. Зерттеу нәтижелері Біржанның көп қырлы музыкалық-драмалық бейнесін жасаудағы Төлебаевтың шеберлігін көрсетеді. «Біржан-Сара» операсы Қазақстанның мәдени мұрасын сақтап қана қоймай, сонымен бірге композиторлар мен орындаушылардың жаңа буын өкілдеріне де ықпалын жалғастыруда. Зерттеудің практикалық маңыздылығы композиция техникалары мен опера драмасындағы интонация тәсілдерін терең зерттеуде, сондай-ақ қазақ операсын одан әрі музыкалық зерттеу мүмкіндігінде жатыр. Зерттеудің болашағы операның кең мәдени контекстке әсерін зерттеуді және дәстүрлі және батыс еуропалық элементтерді біріктіретін басқа жұмыстармен салыстырмалы талдауды қамтиды.Ключевые слова:
опера «Биржан-Сара», арии Биржана, Мукан Тулебаев, казахские оперы, мужские партии в казахских операхСкачивания
Библиографические ссылки
«Легендарной опере Биржан – Сара в этом году 75 лет». Казинформ, 07 февр. 2021, 19:00, https://www.inform.kz/ru/legendarnoy-opere-birzhan-sara-v-etom-godu-75-let_a3750131. Дата доступа 28 июня 2024.
Байназарова, Жанар. Оперное искусство композиторов Казахстана. Интернет-сайт. Режим доступа: http://www.azbyka.kz/tema-opernoe-iskusstvo-kompozitorov-kazahstana. Дата доступа 10 июля 2024.
Бисенова, Гафура. Национальные традиции в оперном искусстве Казахстана. Музыкальная трибуна Азии, Алма-Ата: Советский композитор, 1976.
Джумакова, Умитжан, и Сауле Мусаходжаева. «Коллективное творчество и авторство в опере: исторический опыт музыкальной культуры Казахстана». Проблемы музыкальной науки, № 1, 2019, с. 115–122. DOI: 10.17674/1997-0854.2019.115-122.
Джумалиева, Тамара. Опера Мукана Тулебаева “Биржан и Сара”: Личность, нация, человечество. Интернет-сайт. Режим доступа: https://musicnews.kz/opera-mukana-tulebaeva-birzhan-i-sara-lichnost-naciya-chelovechestvo/. Дата доступа 10 июля 2024.
Жубанова, Газиза. Об опере М. Тулебаева “Биржан и Сара”. В Славный сын песенного края. Композитор Мукан Тулебаев, составитель Н. С. Кетегенова и Д. Г. Тулебаева, Алматы, 1999.
Мусагулова, ГульмираЖаксыбековна. Национальная речитация и ее претворение в музыкально-сценическом жанре тюркоязычных народов (на примере казахского оперного искусства). https://www.jarchy.arabaev.kg/admin/admin/fotogalere/1666761604_db4a29170b1debfbeaafa5104b2c7a27.pdf. Дата доступа 27 июля 2024.
Омарова, Айгуль. «Айтыс в опере М. Тулебаева “Биржан и Сара”». В Славный сын песенного края. Композитор Мукан Тулебаев, сост. Н. С. Кетегенова и Д. Г. Тулебаева, Алматы, 1999, с. 58–71.
References
«Legendarnoyopere ‘Birzhan – Sara’ v etomgodu 75 let.» [«The Legendary Opera «Birzhan – Sara» Turns 75 This Year»] Kazinform, 7 February 2021, 19:00, https://www.inform.kz/ru/legendarnoy-opere-birzhan-sara-v-etom-godu-75-let_a3750131. Accessed 28 June 2024.(In Russian)
Bandy, Dorian. «Mozart’s Operatic Embellishments.» Cambridge Opera Journal, vol. 33, 2021, pp. 1–23. Cambridge University Press, doi:10.1017/S095458672200009X. https://www.cambridge.org/core/services/aop-cambridge-core/content/view/74E91C7EC1A25094CE9C954D4ECEFE7A/S095458672200009Xa.pdf/mozarts-operatic-embellishments.pdf Accessed 25 September 2024.
Baynazarova, Janar. «OpernoeiskusstvokompozitorovKazakhstana.» [«Opera Art of Kazakhstani Composers»] http://www.azbyka.kz/tema-opernoe-iskusstvo-kompozitorov-kazahstana. Accessed 10 July 2024. (In Russian)
Bisenova, Gafura. «Natsional’nyetraditsii v opernomiskusstveKazakhstana.» [«National Traditions in the Operatic Art of Kazakhstan»] Muzykal’naiatribunaAzii, Almaty: Sovetskiikompozitor, 1976. (In Russian)
Dzhumakova, Umitzhan., Musakhodzhaeva, Saule. «Kollektivnoetvorchestvoiavtorstvovopere: istoricheskiiopytmuzykal’noikul’turyKazakhstana.» [«Collective Creativity and Authorship in Opera: Historical Experience of the Musical Culture of Kazakhstan»] Problemymuzykal’noinauki [Problems of Music Science], no. 1, 2019, pp. 115–122. DOI: 10.17674/1997-0854.2019.115-122. (In Russian)
Dzhumalieva, Tamara. «OperaMukanaTulebaeva«BirzhaniSara»: lichnost’ – natsiia – chelovechestvo.»[«MukhanTulebayev’s Opera «Birzhan and Sara»: Personality – Nation – Humanity»] Accessed 10 July 2024. https://musicnews.kz/opera-mukana-tulebaeva-birzhan-i-sara-lichnost-naciya-chelovechestvo/.(In Russian)
Dzhumalieva, Tamara. «Traditsiiaaitisa v kazakhskoiopere.» [«The Tradition of Aitys in Kazakh Opera»] Izvestiia AN SSR, no. 4, 1981. (In Russian)
Gallenzi, Agnese. «Constraint and Liberation in Art Songs and Arias from Classical to Contemporary.» California State University, Northridge, Graduate Project, May 2023.https://scholarworks.calstate.edu/downloads/cf95jj89c. Accessed 20 September 2024.
Hage, Sophie. «The Portrayal of Women in Opera: An Analytical Study of the Music in Puccini’s Madama Butterfly.»Music Department Honors Papers, Connecticut College, 2023. Digital Commons @ Connecticut College.https://digitalcommons.conncoll.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1006&context=musichp Accessed 23 September 2024.
Lee, Ji Yeon. “A Critical Survey of Musical Dynamism from Bel Canto to Verismo Opera”. The Opera Journal 53/1, National Opera Association (2020): 1-36. https://www.academia.edu/43343213/A_Critical_Survey_of_Musical_Dynamism_from_Bel_Canto_to_Verismo_Opera. Accessed 23 September 2024.
Li, Qingying, ChutimaManeewattana, and Liu Lingling. «An Analysis of the Singing of the Opera ‘Bai Mao Nv’, ‘Hate Is Like a Mountain and Sorrow Is Like the Sea’: The Singing of GuoLanying, Peng Liyuan, and Other Generations of ‘Xi’er’ as an Example» Journal of Positive School Psychology, vol. 6, no. 8, 2022, pp. 7835–7850. https://journalppw.com/index.php/jpsp/article/view/11179/7209. Accessed 27 July 2024.
Musagulova, GulmiraZhaksybekovna. «Natsional'nayaretsitatsiyai eye pretvorenie v muzykal'no-stsenicheskomzhanretyurkoyazychnykhnarodov (naprimerekazakhskogoopernogoiskusstva).»[«National Recitation and Its Embodiment in the Musical-Stage Genre of Turkic Peoples (on the Example of Kazakh Opera Art)»] https://www.jarchy.arabaev.kg/admin-admin/fotogalere/1666761604_db4a29170b1debfbeaafa5104b2c7a27.pdf. Accessed 27 July 2024.(In Russian)
Omarova, Aigul. «Aitys v opere M. Tulebaeva«Birzhani Sara» [«Aitys in M. Tulebayev’s Opera «Birzhan and Sara»] Slavnyisynpesennogokraia. KompozitorMukanTulebaev, edited by N. S. Ketegenova, D. G. Tulebaeva, Almaty, 1999, pp. 58–71. (In Russian)
Zhubanova, Gaziza. «Ob opere M. Tulebaeva«Birzhani Sara».[«On M. Tulebayev’s Opera «Birzhan and Sara»] In Slavnyisynpesennogokraia. KompozitorMukanTulebaev, edited by N. S. Ketegenova and D. G. Tulebaeva, Almaty, 1999.(In Russian)
Опубликован
Как цитировать
Выпуск
Раздел
Лицензия
Copyright (c) 2024 Central Asian Journal of Art Studies
Это произведение доступно по лицензии Creative Commons «Attribution-NonCommercial-NoDerivatives» («Атрибуция — Некоммерческое использование — Без производных произведений») 4.0 Всемирная.
.png)
